Kısaca İstanbul Sözleşmesi olarak bilinen, Kadınlara Yönelik Şiddet ve Ev içi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye ilişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi, bir insan hakları ihlali olan kadınlara yönelik şiddet ve ev içi şiddetin önlenmesi ve bunlarla mücadele edilmesi için yöntemleri belirleyen en kapsamlı ve güncel uluslararası yasal araçtır. Bağımsız uzmanlardan oluşan İstanbul Sözleşmesi’nin izleme ve denetleme mekanizması GREVIO (Kadınlara Yönelik Şiddet ve Ev İçi Şiddete Karşı Eylem Uzmanlar Grubu) üyeleri taraf devletlerin temsilcilerinden oluşan Taraflar Komitesi tarafından seçiliyor. 31 Mayıs 2019’da ilk on üyesinin görev süresi sona erecek olan GREVIO’nun yeni dönem üyelerinin seçimi için taraf devletler 1 Şubat 2019 tarihine kadar en çok 3’er aday göstermeye davet edilmişti. Avrupa Konseyi Taraflar Komitesi’nin 1-2 Nisan 2019 tarihlerinde yapılacak 6. toplantısında GREVIO’nun yeni üyelerinin seçimi gerçekleştirilecek.
Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü açıkladığı aday belirleme takviminde, belirlenen adaylarla ilgili kamuoyunun görüşlerine başvuracağını belirtmiştir. Buna rağmen gerek sözleşmenin oluşturulması gerek imzalanması gerekse de GREVIO’nun oluşturulması süreçlerinde aktif rol almış İstanbul Sözleşmesi İzleme Platformu’na üye kadın ve LGBTİ+ örgütleri, ön elemeden geçen adaylarla ilgili bilgilendirilmediği gibi hiçbir noktada görüşleri alınmamıştır. Buna karşın, Platform olarak, 25 Aralık 2018’de adayımızın Feride Acar olduğunu belirten mektubu ilgili mercilere iletmiştik. Aday gösterme süreci 1 Şubat 2019 tarihinde bitecek olmasına rağmen, devlet tarafından adaylarla ilgili tarafımıza herhangi bir bilgilendirme yapılmamıştır. Hiçbir şekilde şeffaf yürütülmeyen bu sürecin neticesinde hükümete yakın bir kişinin aday gösterildiğine dair aldığımız bilgiler bizi şaşırtmıştır. Hükümet, ismi GREVIO’yla özdeşleşmiş, Platformun adayı Feride Acar yerine, liyakat ilkesine uygun olmayan, bağımsızlık, tarafsızlık gibi adaylık kriterlerini karşılamayan bir aday göstermiştir. Önemle vurguluyoruz, iktidarla ilişkisi bakımından bağımsızlıktan uzak, konu hakkında uzman olmayan biri aday gösterilmemelidir!
Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi Denetleme Komitesi (GREVIO) Adayı Prof. Dr. Feride Acar Olmalıdır
Çok sayıda kadın ve LGBTİ+ örgütüyle birlikte içinde yer aldığımız İstanbul Sözleşmesi İzleme Platformu olarak ortak bir açıklama yaptık, Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi Denetleme Komitesi (GREVIO) Adayının halen GREVIO başkanlığını sürdüren Prof. Dr. Feride Acar olması gerektiğini dile getirdik.
Bilindiği gibi, bugün İstanbul Sözleşmesi kadınlara yönelik şiddet ve ev içi şiddetin önlenmesi ve bunlarla mücadele edilmesi için yöntemleri belirleyen en kapsamlı ve güncel uluslararası yasal araç. Bağımsız uzmanlardan oluşan İstanbul Sözleşmesi’nin izleme ve denetleme mekanizması Kadınlara Yönelik Şiddet ve Ev İçi Şiddete Karşı Eylem Uzmanlar Grubu (GREVIO), sözleşmenin taraf devletlerce etkin biçimde uygulanmasının denetimini sağlamak bakımından büyük önem taşıyor. GREVIO üyelerini taraf devletlerin temsilcilerinden oluşan Taraflar Komitesi seçiyor.
31 Mayıs 2019’da ilk on üyesinin görev süresi sona erecek olan GREVIO’nun yeni dönem üyelerinin seçimi için taraf devletler 1 Şubat 2019 tarihine kadar en çok üçer aday göstermeye davet edilmişti. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Türkiye için aday belirleme takvimini açıklarken, bu konuda kamuoyunun görüşlerine başvuracağını bildirmişti. Buna karşın, sözleşmenin oluşturulması, imzalanması ve GREVIO’nun oluşturulması süreçlerinin tamamında aktif rol almış olan İstanbul Sözleşmesi İzleme Platformu olarak bizden aday belirleme sürecinde hiçbir görüş alınmadı. Platform olarak 25 Aralık 2018’de adayımızın Feride Acar olduğunu belirten mektubu ilgili birimlere ilettik ancak şeffaflıktan yoksun bir süreç sonunda hükümete yakın ve alanda uzmanlığı olmayan bir kişinin aday gösterildiğini öğrendik. Bu duyumun ardından bir açıklama yaparak, Feride Acar gibi baştan beri konunun içinde olan ve gerekli bilgi ve tecrübeye sahip, uzmanlığı uluslararası camia tarafından da kabul edilip onaylanmış bir uzmanın bir süre daha bu işi yürütmesinin çok önemli olduğunu dile getirdik.
Feride Acar 1994 yılında ODTÜ Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı ve Yüksek Lisans Programı’nın kurulmasına öncülük etti, 2003 yılına dek programın kurucu başkanlığını yaptı. Kadın erkek eşitliği ve kadınların insan hakları konularında Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi kurumlar için uluslararası danışman, kurul üyesi ve kurul başkanı olarak görev alan Acar, İstanbul Sözleşmesi’nin yapımındaki müzakereler ve diğer birçok uluslararası toplantıda Türkiye’yi temsil etti. 1997-2018 yılları arasında Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi (CEDAW) Komitesi’nde raportörlük, başkan yardımcılığı ve başkanlık görevlerinde bulundu. Açıklamamızda özgeçmişi ışığında liyakat ilkesine uygun olarak Feride Acar’ın aday gösterilmesinin İstanbul Sözleşmesi’nin Avrupa’da ve tüm dünyada görünürlüğünün artırılması, etkili bir biçimde uygulanmasının sağlanması, Türkiye’nin ve sözleşmenin en iyi şekilde temsil edilmesi açısından doğru karar olacağını vurguladık. Aday gösterme sürecindeki yanlıştan bir an evvel dönülmesini, 1 Şubat 2019 tarihine dek Feride Acar’ın Türkiye’nin adaylarından biri olarak Avrupa Konseyi’ne bildirilmesini talep ettik.
Maalesef bu talebimiz de dikkate alınmadı. GREVIO’nun yeni üyelerinin seçimi 1-2 Nisan 2019 tarihlerinde Avrupa Konseyi Taraflar Komitesi’nin yapacağı toplantıda gerçekleştirilecek. Biz de Mor Çatı olarak seçimlerin gerçekleştirilmesine kadar olan süreci izliyor olacağız.
İstanbul Sözleşmesi İzleme Platformu’nun basın açıklaması:
Kısaca İstanbul Sözleşmesi olarak bilinen, Kadınlara Yönelik Şiddet ve Ev içi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye ilişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi, bir insan hakları ihlali olan kadınlara yönelik şiddet ve ev içi şiddetin önlenmesi ve bunlarla mücadele edilmesi için yöntemleri belirleyen en kapsamlı ve güncel uluslararası yasal araçtır. Bağımsız uzmanlardan oluşan İstanbul Sözleşmesi’nin izleme ve denetleme mekanizması GREVIO (Kadınlara Yönelik Şiddet ve Ev İçi Şiddete Karşı Eylem Uzmanlar Grubu) üyeleri taraf devletlerin temsilcilerinden oluşan Taraflar Komitesi tarafından seçiliyor. 31 Mayıs 2019’da ilk on üyesinin görev süresi sona erecek olan GREVIO’nun yeni dönem üyelerinin seçimi için taraf devletler 1 Şubat 2019 tarihine kadar en çok 3’er aday göstermeye davet edilmişti. Avrupa Konseyi Taraflar Komitesi’nin 1-2 Nisan 2019 tarihlerinde yapılacak 6. toplantısında GREVIO’nun yeni üyelerinin seçimi gerçekleştirilecek.
Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü açıkladığı aday belirleme takviminde, belirlenen adaylarla ilgili kamuoyunun görüşlerine başvuracağını belirtmiştir. Buna rağmen gerek sözleşmenin oluşturulması gerek imzalanması gerekse de GREVIO’nun oluşturulması süreçlerinde aktif rol almış İstanbul Sözleşmesi İzleme Platformu’na üye kadın ve LGBTİ+ örgütleri, ön elemeden geçen adaylarla ilgili bilgilendirilmediği gibi hiçbir noktada görüşleri alınmamıştır. Buna karşın, Platform olarak, 25 Aralık 2018’de adayımızın Feride Acar olduğunu belirten mektubu ilgili mercilere iletmiştik. Aday gösterme süreci 1 Şubat 2019 tarihinde bitecek olmasına rağmen, devlet tarafından a
daylarla ilgili tarafımıza herhangi bir bilgilendirme yapılmamıştır. Hiçbir şekilde şeffaf yürütülmeyen bu sürecin neticesinde hükümete yakın bir kişinin aday gösterildiğine dair aldığımız bilgiler bizi şaşırtmıştır. Hükümet, ismi GREVIO’yla özdeşleşmiş, Platformun adayı Feride Acar yerine, liyakat ilkesine uygun olmayan, bağımsızlık, tarafsızlık gibi adaylık kriterlerini karşılamayan bir aday göstermiştir. Önemle vurguluyoruz, iktidarla ilişkisi bakımından bağımsızlıktan uzak, konu hakkında uzman olmayan biri aday gösterilmemelidir!
Platform olarak adayımızın Sözleşme’nin 66. Maddesinde ve diğer maddelerinde işaret edilen aşağıdaki özelliklere sahip olan ve halihazırda GREVIO’ya iki dönem başkanlık etmiş Feride Acar olduğunu bir kez daha yineliyoruz!
- İnsan hakları, toplumsal cinsiyet eşitliği, kadınlara yönelik şiddet ve ev içi şiddet, cinsel şiddet ve mağdurların korunması ve onlara yardımcı olma alanında yetkinliğe sahip olarak bilinen, yüksek ahlaki karaktere sahip olan veya Sözleşme kapsamında belirlenen alanlarda profesyonel deneyimini olan;
- Sözleşme’nin, diğer konuların yanı sıra ulusal azınlıklar ile ilişkilenme, cinsel yönelim, toplumsal cinsiyet kimliği, yaş, sağlık durumu, sakatlık, medeni hal, göçmen veya mülteci olma durumu ya da benzeri herhangi bir temelde ayrım gözetmeksizin uygulanmasını gözetecek;
- Kadınların aşağı bir cins olduğu veya erkekler ile kadınlar için alışılagelmiş rollerin bulunduğu düşüncesine dayanan önyargıları, örf ve adetleri, gelenekleri ve her türlü uygulamaları yok etmek amacıyla kadınların ve erkeklerin sosyal ve kültürel davranış kalıplarının değiştirilmesi perspektifine sahip;
- Kültür, örf ve âdet, din, gelenek veya sözde “namus”un Sözleşme kapsamında yer alan şiddet eylemlerinin bir gerekçesi olarak kabul edilemeyeceği konusundaki sözleşme hükümlerinin takipçisi olacak;
- Sözleşmenin kadına karşı şiddetin toplumsal güç eşitsizliklerinden kaynaklandığı tespiti ve sorunun kadınların güçlendirecek politikalar ile çözülebileceği vurguları nedeniyle sosyal politikalar alanında birikimi olan;
- Şiddetle mücadelede mağdurun insan haklarını merkeze koyan bir bakış açısını içselleştirmiş;
- Kadınlara yönelik şiddet ve ev içi şiddet alanında ilgili paydaşları (öncelikle STK’lar)ve organlarıtemsil eden;
- Görevlerini bağımsız, tarafsız ve etkili bir şekilde yerine getirecek niteliklere sahip kadınlar olması gerekmektedir.
Prof. Dr. Feride Acar, Mart 2015’te Türkiye Cumhuriyeti tarafından, GREVIO üyeliği için önerilmiş ve Avrupa Konseyi tarafından bu göreve seçilmişti. Feride Acar, GREVIO üyeleri tarafından 2015 yılında oybirliği ile bu Kurul’un başkanlığına seçilmişti. Başarılı çalışmaları sonucunda,12 Ekim 2017’de yapılan seçimler sonunda yine oy birliği ile GREVIO başkanlığı görevine ikinci kez seçilmişti.
1994 yılında ODTÜ Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı ve Yüksek Lisans Programı’nın kurulmasına öncülük ederek, 2003 yılına dek Program’ın kurucu başkanlığını yapan Feride Acar, kadın erkek eşitliği ve kadınların insan hakları konularında Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi kurumlar için uluslararası danışman, kurul üyesi ve kurul başkanı olarak görev yapmıştır. Feride Acar, İstanbul Sözleşmesi’nin yapımı müzakereleri dahil birçok uluslararası ortamda da Türkiye’yi temsil etmiştir. 1997-2018 yılları arasında Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Komitesi’nde (CEDAW Komitesi) raportör, başkan yardımcılığı ve başkanlık görevlerinde bulunmuştur.
Türkiye’nin imzasını taşıyan ve kadına karşı şiddet konusunda küresel mücadele için kritik önem taşıyan İstanbul Sözleşmesi’nin Avrupa’da ve tüm dünyada görünürlüğünün artırılması, etkili bir biçimde uygulanmasının sağlanması yönünde Türkiye’yi ve Sözleşmeyi etkili olarak temsil etmek açısından Prof. Dr. Feride Acar en doğru adaydır. Ayrıca İstanbul Sözleşmesi izleme mekanizması olan GREVIO’nun mevcut üyelerinin devamlılığı yeni bir sözleşme olan İstanbul Sözleşmesi’nin taraf devletlerce etkin uygulanabilmesini de sağlayacaktır. İstanbul Sözleşmesi’nin denetim usulü hala oluşum aşamasında olup, sağlam bir zemine oturtulması açısından Feride Acar gibi baştan beri konunun içinde olan ve gerekli bilgi ve tecrübeye sahip, uzmanlığı uluslararası camia tarafından da kabul ve tescil edilmiş olan bir uzmanın bir süre daha bu işi yürütmesi oldukça önemlidir. Acar’ın ikinci kez kurula üye olması ve belki de tekrar başkan seçilmesi Avrupa ve dünya kadın hareketinden de geniş destek bulacaktır.
GREVIO üyeliği için halen GREVIO başkanlığını sürdüren Prof. Dr. Feride Acar’ın neden tekrar aday gösterilmediğini anlamakta güçlük çekiyoruz. Feride Acar, kadının insan hakları alanındaki çalışmalarıyla öne çıkmış, dünyanın 13 saygın akademisyeni arasında yer almış ve dünyada bu alanda en etkili 100 kadının insan hakları savunucusu arasında gösterilmiş biri iken, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin neden kendisini GREVIO adayları arasında bile göstermediğini anlayamıyoruz.
İstanbul Sözleşmesi’ne taraf devletlerin GREVIO’ya önerecekleri adaylara ilişkin 9. kuralında da açıkça tavsiye edildiği gibi, üye ülkeler mümkün olduğunca çok sayıda (yani 1’den fazla) aday gösterme çabası içinde olmalıdır. Bu tavsiyeye rağmen, tek bir ismin aday gösterilmesini İstanbul Sözleşmesi ve onun izleme kurulu ile ilişkiler açısından sorunlu buluyoruz.
Kaldı ki, kadınlara karşı şiddetle mücadeleye yönelik şu anki en önemli mekanizmalardan biri olan GREVIO’nun başkanlığı kendisine emanet edilmiş, uzmanlığı ve yeterliliği Avrupa Konseyi tarafından da tescil edilmiş olan Feride Acar’ı Türkiye’nin bu kurula üye adayı bile göstermemiş olmasını bir skandal olarak görüyoruz.
Bu yanlıştan bir an evvel dönülmesini ve 1 Şubat 2019 tarihine dek Feride Acar’ın Türkiye’nin adaylarından biri olarak Avrupa Konseyi’ne bildirilmesini talep ediyoruz.
İstanbul Sözleşmesi Türkiye İzleme Platformu
- Adana Kadın Dayanışma Merkezi (AKDAM)
- Kapatılan Adıyaman Kadın Yaşam Derneği Emekçileri (AKAYDER)
- Adıyaman Kadın Sorunlarını Araştırma ve Çözüm Derneği (AKSAÇ)
- Adıyaman Genç Kuşak Girişimci Kadınlar ve İstihdam Derneği
- Adıyaman Anadolu İş Kadınları Derneği
- Amargi İzmir
- Antalya Kadın Danışma Merkezi ve Dayanışma Derneği
- Ankara Feminist Kolektif
- Avrupa Kadın Lobisi – Türkiye Koordinasyonu (AKL – Türkiye)
- Ayvalık Bağımsız Kadın İnisiyatifi
- Bağımsız Kadın Derneği-Mersin
- Bodrum Kadın Dayanışma Derneği
- Buca Evka –1 Kadın Kültür ve Dayanışma Derneği (BEKEV)
- Kapatılan Ceren Kadın Derneği Emekçileri
- Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği
- Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği (CEİD)
- Çanakkale Kadın El Emeğini Değerlendirme Derneği (ELDER)
- Demir Leblebi Kadın Derneği
- Edirne Kadın Merkezi Danışma Derneği
- Edirne Kent Konseyi Kadın Meclisi
- Engelli Kadın Derneği
- EŞİTİZ – Eşitlik İzleme Kadın Grubu
- Eşit Yaşam Derneği
- Ev Eksenli Çalışan Kadınlar Grubu
- Ev Kadınları Kültür ve Dayanışma Derneği (EVKAD)
- Femin & Art Uluslararası Ka
dın Sanatçılar Derneği (10 Şube) - Filmmor Kadın Kooperatifi
- Foça Barış Kadınları
- GEN-DER Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları Kolektifi
- Haklı Kadın Platformu
- İstanbul Kadın Kuruluşları Birliği
- İstanbul LGBTT Dayanışma Derneği
- İzmir Bağımsız Kadın İnisiyatifi
- İzmir Barosu Kadın Hakları ve Hukuk Araştırmaları Merkezi
- İzmir Çiğli Evka 2 Kadın Kültür Derneği (ÇEKEV)
- İzmir Kadın Dayanışma Derneği
- Kadın Cinayetlerine Karşı Acil Önlem Platformu
- Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu
- Kadın Çalışmaları Derneği
- Kadın Eğitim ve İstihdam Derneği
- Kadın Erkek Birlikte Sosyal Eşitlik Derneği (KEBSED)
- Kadının İnsan Hakları -Yeni Çözümler Derneği (KİH-YÇ)
- Kadınlara Hukuki Destek Merkezi (KAHDEM)
- Kadın Dayanışma Vakfı
- Kadınlarla Dayanışma Vakfı (KADAV)
- Kadın Emeği İstihdamı Girişimi (KEİG)
- Kadın Meclisleri
- Kadın Partisi
- Kadın Yazarlar Derneği
- Karadeniz Kadın Dayanışma Derneği (KarKad-Der)
- Karya Kadın Derneği
- Kadın Adayları Destekleme Derneği (KA-DER) (Merkez ve şube temsilcileri)
- Kadın Adayları Destekleme Derneği Ankara Şubesi (KA-DER Ankara Şubesi)
- KAZETE – Bağımsız Kadın Gazetesi
- Kadın Erkek Eşitliği Derneği – KAZETEDER
- Kadın Merkezi Vakfı (KAMER) (23 Şube)
- Kaos Gey ve Lezbiyen Kültürel Araştırmalar ve Dayanışma Derneği (KaosGL)
- Kapadokya Kadın Dayanışma Derneği
- Kırmızı Biber Derneği
- Kırmızı Şemsiye Cinsel Sağlık ve İnsan Hakları Derneği
- Körfez Bağımsız Kadın Dayanışması
- Lambdaİstanbul LGBTİ Dayanışma Derneği
- Mavigöl Kadın Derneği
- Medya İzleme Grubu (MEDİZ)
- Mersin LGBT 7 Renk Eğitim ve Araştırma Derneği
- Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı
- Mor Salkım Kadın Dayanışma Derneği
- MorEl Eskişehir LGBT
- Muğla Emek Benim Kadın Derneği
- Ordu Kadını Güçlendirme Derneği
- Pembe Hayat LGBTT Dayanışma Derneği
- Petrol-İş Sendikası Kadın Dergisi
- Kapatılan Selis Kadın Derneği Emekçileri
- Sınır Tanımayan Kadınlar
- Siyah Pembe Üçgen İzmir Derneği
- Sosyal Politikalar Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği (SPoD LGBTİ)
- Sosyalist Kadın Meclisi (SKM)
- Sosyal Dayanışma Ağı (SODA)
- Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Derneği
- Trabzon Kadın Gelişim ve İletişim Derneği
- Trans Danışma Merkezi (T-DER)
- Türk Anneler Derneği Trabzon Şubesi
- Türk Kadınlar Birliği
- Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği (TÜKD) (24 şube)
- Türk Tabipler Birliği Kadın Hekimler Kolu
- Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu
- Uçan Süpürge Kadın İletişim ve Araştırma Derneği
- Uçan Süpürge Vakfı
- Urfa Yaşamevi Kadın Dayanışma Derneği
- Yaşam Kadın Çevre Kültür ve İşletme Kooperatifi (YAKA-KOOP)
- Yaşam Kadın Merkezi Derneği
- Yaşamevi Kadın Dayanışma Derneği
- Kapatılan Van Kadın Derneği Emekçileri (V”AKAD)
- Van Saray İlçesi Kadın Çocuk ve Aile İlişkilerini Geliştirme Modernleştirme Koruma ve Güçlendirme Derneği
- Türkiye Yunanistan Kadınları Barış Girişimi