Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı olarak 11-14 Eylül 2023 tarihleri arasında, kadın örgütlerinin cinsel şiddete karşı kadınlarla dayanışma deneyimlerini dinlemek üzere Viyana ve Budapeşte şehirlerine çalışma ziyaretinde bulunduk. Ziyaret, 5 Mor Çatı gönüllüsünün yanı sıra Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği’nden ve Cinsiyet Eşitliği Politikaları Derneği’nden birer katılımcıyla beraber gerçekleştirildi.
Türkiye’de cinsel şiddetle mücadele mekanizmalarındaki sorunlar ve cinsel şiddet özelinde destek hizmetlerinin yokluğu, bir bütün olarak kadına yönelik şiddetle mücadelede sistemli ve koordineli bir çalışma yürüten Avusturya ve Türkiye ile benzerlik gösteren, politik engellere rağmen çalışmanın yürütüldüğü Macaristan’a birlikte bakmayı önemli kıldı. Türkiye’de destek hizmetleri yok seviyesinde olmasa da, çoğu zaman işleyişinde ve kurum çalışanlarının yaklaşımlarında yaşanan sistematik sorunlar nedeniyle bu hizmetler kadınların ihtiyaçlarını karşılamıyor. Bu açıdan farklı örneklere bakmak, bizlerin Türkiye’ye dair yürüteceği tartışma açısından zemin hazırlayacaktı, bu nedenle bu iki farklı bağlamı ziyaret etmeyi tercih ettik.
Avusturya, Türkiye’de gerek kadın örgütlerinin gerek Türkiye Devleti’nin, kadına yönelik mücadele mekanizmalarını örnek alarak yakından takip ettiği bir ülke. Avusturya’daki destek mekanizması, feministlerin müdahalesi ve aktif rol almasıyla oluşturulmuş, kadınların maruz kaldıkları farklı şiddet biçimlerine özellikli destek sunan, aynı zamanda bileşenlerinin koordineli bir biçimde çalıştığı bir sistem örneğini oluşturuyor.
2011 yılında İstanbul Sözleşmesi’ni onaylayıp 2013 yılında yürürlüğe sokan Avusturya’da 46 kadın danışma merkezi bulunuyor. Bu danışma merkezleri kadınların maruz kaldıkları farklı şiddet biçimlerine dair destekler sunarken bunların arasında 9’u cinsel şiddete maruz kalanlara odaklı destek çalışması yürütüyor. Bunun yanı sıra cinsel şiddet hakkında destek hatları da bulunuyor. Bu çalışmaların tümü yerel ya da merkezi hükümetin kaynakları ile kadın örgütleri tarafından sürdürülüyor.
Macaristan ise, İstanbul Sözleşmesi’ne karşı duruşta cisimleşen, kadına yönelik şiddeti önlemede siyasi irade yokluğuna rağmen, kadın ve LGBTİ+ örgütlerin güçlü mücadelesi ile dayanışmanın örüldüğü bir ülke. Bu nedenle Macaristan’a baktığımızda iyi bir sistem şöyle dursun, sistemden dahi söz etmek pek mümkün değil. Ülke çapında, kapsamlı destek hizmetleri sunan kadın danışma merkezleri bulunmazken ancak kadın örgütlerinin yürüttüğü dayanışma sayesinde şiddete maruz kalan kadınlar destek bulabiliyor.
Viyana ve Budapeşte’de ziyaret edeceğimiz örgütleri seçerken, cinsel şiddet alanında bütüncül destek sağlayan ya da önleyici çalışmalar yürüten örgütleri, farklı ülke bağlamlarında yaptıkları çalışmaları ve mevcut sistemi dönüştürmek için verdikleri mücadeleyi de görmek istedik. Bu nedenle bu raporda, cinsel şiddetle mücadelenin yanı sıra örgütlerin diğer çalışmalarından da bahsedeceğiz.
Avrupa Çalışma Ziyareti: Viyana ve Budapeşte’de Cinsel Şiddetle Mücadele Deneyimleri